به گزارش روابط‌عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران دانشکده داروسازی، سخنرانی دکتر محمد عبداللهی استاد دانشکده داروسازی و عضو برجسته شورای مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام با عنوان "تغییرات آب‌وهوا و آمادگی برای   بیماری‌های نوظهور به همراه درمان‌های پزشکی مربوط به آن" ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ در مؤسسه بیوشیمی بیوفیزیک دانشگاه تهران برگزار شد.

 متن سخنرانی استاد عبداللهی به شرح زیر است: 

 فعالیت‌های انسانی به طور قابل‌توجهی بر تغییرات آب‌وهوایی و در نهایت افزایش دمای جهان و انتشار گازهای گلخانه‌ای

 مؤثرند. این الگو شرایط سلامت موجود را به خطر می‌اندازد و احتمال ابتلا به بیماری‌های مختلف انسانی را به طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد. این بیماری‌ها به دسته‌های اصلی عفونی، عصبی، نفرولوژیک و ایمونولوژیک طبقه‌بندی می‌شوند.

 آلاینده‌های شاخص کیفیت هوا مانند PM2.5 NO2،SO2،CO و O3 به‌عنوان یکی از پیامدهای اصلی تغییر اقلیم، ممکن است اختلالات تنفسی مانند آسم و بیماری‌های عروق مغزی همچون زوال عقل و آلزایمر را ایجاد یا در فرد وخیم‌تر کنند.

 مطالعات نشان می‌دهد که بین آلودگی هوای بالا مانند سطوح NO2 و PM2.5 و زوال عقل ارتباط وجود دارد. گرم‌شدن کره زمین به دلیل تغییر هموستاز دما و فسفوریلاسیون تاو، زوال عقل را تشدید می‌کند.

 آلودگی هوا با تأثیر بر عملکرد قلبی عروقی، افزایش خطر سکته مغزی و ایجاد آسیب‌های تنفسی و بیماری پارکینسون را شدت می‌بخشد. بیماران پارکینسونی که با تنظیم حرارت در دمای بالا یا موج‌های حرارتی بالادست و پنجه نرم می‌کنند، تعریق بیش از حد و علائم دیگر را نیز تجربه می‌کنند.

 تغییرات آب‌وهوایی می‌تواند با افزایش شدت و دفعات تشنج بر خطرات صرع تأثیر بگذارد. همچنین استرس، خستگی و کم‌خوابی ناشی از تغییرات آب‌وهوایی می‌تواند به بیماران صرعی آسیب برساند.

 آسیب‌های مغزی تروماتیک نیز می‌تواند با محرک‌های تشنج مرتبط باشد. علاوه بر این، عفونت سولیوم یک عامل خطر مهم برای صرع اکتسابی است و محیط‌های گرم‌تر و بهداشت ضعیف در گسترش آن نقش دارند.

 تغییرات آب‌وهوا تأثیر قابل‌توجهی بر سلامت روان دارد و منجر به تروما، بیماری روانی و پریشانی از جمله اضطراب زیست‌محیطی، پریشانی زیست‌محیطی و غم و اندوه آب‌وهوایی می‌شود.

 محققان در اندازه‌گیری بار سلامت روان با چالش‌هایی مواجه‌اند و برای رسیدگی به این بحران به آموزش و حمایت نیاز دارند. شناخت این موقعیت‌ها و پیش‌آگهی برای آینده با استفاده از مطالعات بار جهانی بیماری‌ها ضروری است.

 تغییرات آب‌وهوایی منجر به فصل گرده‌افشانی طولانی‌تر و شدیدتر شده است. آلاینده‌های هوا مانند اوزون و مواد شیمیایی آلی فرار با بیماری‌های آلرژیک تنفسی مرتبط هستند.

 رعد و برق‌های مکرر می‌توانند غلظت گرده‌ها را افزایش دهند و بیماری‌های ایمونولوژیک را به دلیل وجود آنتی‌ژن گسترده‌تر افزایش دهند. آلاینده‌ها می‌توانند باعث استرس اکسیداتیو شوند، به سلول‌های مخاطی تنفسی آسیب برسانند و واسطه‌های التهابی و بیش واکنشی برونش را آزاد کنند. ذرات آلاینده نیز می‌توانند ورود آلرژن‌ها به اپیتلیوم تنفسی را آسان‌تر کنند.

 

  شرایط تغییریافته بر پاتوژن‌ها، ناقل‌ها، میزبان‌ها و انتقال آن‌ها اثر می‌گذارد. دما نیز بر رشد، تولیدمثل و نرخ انتقال پاتوژن مؤثر است و بیماری‌هایی همچون بیماری‌های منتقله از طریق کنه (بیماری لایم)، مالاریا، تب دنگی، چیکونگونیا، ویروس زیکا، تب خال‌دار کوه‌های راکی، لیشمانیوز، بیماری‌های منتقله از طریق غذا مانند سالمونلا و کمپیلوباکتر، و بیماری‌های منتقله از آب مانند وبا و شیستوزومیازیس افزایش می‌یابد.

 تغییرات آب‌وهوا و بیماری‌های نفرولوژیکی ناشی از افزایش دما و گرمای شدید بر کلیه‌ها تأثیر می‌گذارد. ملاحظات مربوط به بیماری مزمن کلیه (CKD) و سنگ کلیه موردنیاز است.

 اثرات تغییر اقلیم بر داروها: تأثیر تغییر اقلیم بر درمان دارویی قابل‌توجه و چندوجهی است. برخی از اثرات عبارت‌اند از: 

 گرمای شدید می‌تواند اثربخشی برخی داروها را کاهش دهد، به‌ویژه برای افرادی که دارای چندین بیماری هستند. کم‌آبی ناشی از دماهای بالا نیز می‌تواند کارایی دارو را به خطر بیندازد. علاوه بر این، قرارگرفتن در معرض گرما نیز ممکن است خواص دارویی داروهای خاص را تغییر دهد.

 تغییرات اقلیمی می‌تواند با پیچیده‌تر کردن زنجیره‌های تأمین مواد مخدر، اپیدمی مواد افیونی را تشدید کند و منجر به چالش‌های حمل‌ونقل و مشکلات بالقوه کیفیت شود. این به نوبه خود می‌تواند منجر به هزینه‌های بالاتر و کیفیت پایین‌تر محصول برای افرادی شود که از این داروها استفاده می‌کنند.

 گرما می‌تواند بر اثربخشی برخی داروها تأثیر بگذارد و آگاهی از تداخلات احتمالی ضروری است. در اینجا چند نمونه خاص آورده شده است: 

 آنتی‌بیوتیک‌ها: تتراسایکلین، داکسی‌سایکلین، سیپروفلوکساسین و افلوکساسین می‌توانند با تنظیم حرارت تداخل کنند و توانایی بدن برای خنک‌شدن را کاهش دهند.

 ضد قارچ‌ها: گریزئوفولوین یکی دیگر از داروهایی است که ممکن است بر تحمل گرما تأثیر بگذارد.

 آنتی هیستامین‌ها: آنها می‌توانند پوست را نسبت به خورشید حساس‌تر کنند و به طور بالقوه باعث ایجاد بثورات پوستی یا آفتاب‌سوختگی شوند.

 داروهای کلسترول استاتین: سیمواستاتین، آتورواستاتین، لوواستاتین و پراواستاتین داروهای استاتینی هستند که ممکن است بر تحمل گرما تأثیر بگذارند.

 داروهای دیابت: سولفونیل اوره‌هایی مانند گلی‌پیزید و گلی‌بوراید نیز می‌توانند بر توانایی بدن برای کنترل گرما تأثیر بگذارند.

 تغییر اقلیم تلاقی‌های زیادی با داروها دارد. چند روش تلاقی این دو میدان به شرح زیر است: 

 - داروها و مواد شیمیایی دارویی مهم‌ترین عوامل انتشار گازهای گلخانه‌ای در سیستم مراقبت‌های بهداشتی هستند. این انتشارات ناشی از مراحل مختلفی از جمله تولیددارو، حمل‌ونقل و مدیریت پسماند است.

 - مقاومت ضدمیکروبی (AMR):

 شواهد حاکی از آن است که تغییرات موجود در طبیعت به دلیل تغییرات آب‌وهوایی باعث افزایش شیوع بیماری‌های عفونی از جمله عفونت‌های مقاوم به دارو می‌شود. استفاده زیاد از داروهای ضدمیکروبی در بخش‌های مختلف، AMR را تشدید می‌کند و منجر به ایجاد «ابر میکروب‌ها» مقاوم در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها می‌شود.

 - خطرات و داروهای مرتبط با گرما: 

 - برخی داروها می‌توانند خطر هیپرترمی (بیماری مربوط به گرما) و مرگ ناشی از گرما را افزایش دهند مانند: 

 - داروهای ضد روان‌پریشی

 - آرام‌بخش‌های اصلی

 - داروهای ضدافسردگی

 - آنتی هیستامین‌ها

 - داروهای مورداستفاده برای درمان بیماری پارکینسون

 - برخی از داروهای خواب‌آور بدون نسخه

 - سموم زیست‌محیطی و سلامت حیوانات

 - زباله‌های دارویی در سراسر زنجیره تأمین جهانی می‌تواند منجر به سمیت‌های زیست‌محیطی و حیوانی شود. باقی‌مانده‌های آنتی‌بیوتیک به مقاومت ضدمیکروبی کمک می‌کند و بر سلامت حیوانات تأثیر می‌گذارد.

 - ملاحظات فردی: 

این موضوع از اهمیت خاصی برخوردار است که آب‌وهوای محلی خود را در نظر بگیرید و این که چگونه ممکن است بر اثربخشی دارو تأثیر بگذارد، دمای شدید می‌تواند نحوه عملکرد برخی داروها را تغییر دهد، بنابراین بسیار مهم است که در جریان  باشید و در صورت لزوم تنظیمات را انجام دهید. تأکید شده است که اکثر مواد مضر از جمله داروها و فلزات می‌توانند از طریق مکانیسم‌های اپی‌ژنتیک منجر به مسمومیت طولانی‌مدت و ایجاد بیماری‌هایی با منشأ ناشناخته شوند.

 

در پایان دکتر عبداللهی با بیان این که جامعه پزشکی در تلاش است تا با بهبود تاب‌آوری سیستم سلامت، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و درنظرگرفتن ملاحظات برابری به اثرات سلامتی تغییرات آب‌وهوایی رسیدگی کند افزود: گرمای شدید می‌تواند بر اثربخشی برخی داروها تأثیر بگذارد و بیماری‌های روانی و رفاه عاطفی را وخیم‌تر کند، همچنین داروها و مواد شیمیایی دارویی به انتشار گازهای گلخانه‌ای کمک می‌کنند، عفونت‌های مقاوم به دارو را افزایش می‌دهند و مسمومیت‌های محیطی و حیوانی ایجاد خواهد کرد.