دکتر مریم توسلی: نانوذرات لیپیدی آینده درمان‌های مبتنی بر ژن را متحول می‌کنند
در ژورنال کلاب گروه زیست‌مواد دارویی، دکتر مریم توسلی با بررسی سامانه‌های لیپیدی انتقال ژن، بر نقش تعیین‌کننده نانوذرات لیپیدی در تحول آینده ژن‌درمانی و توسعه واکسن‌های نوین تأکید کرد و این فناوری را پلی میان نانوفناوری و پزشکی مدرن دانست.
به گزارش روابط‌عمومی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران، چهارمین جلسه از سلسله نشست‌های ژورنال کلاب گروه زیست‌مواد دارویی با همکاری مرکز تحقیقات زیست‌مواد در پزشکی، روز چهارم آبان‌ماه ۱۴۰۴ با ارائه دکتر مریم توسلی و با موضوع «Lipid-Based Gene Delivery Systems: The Central Role of Lipid Nanoparticles» برگزار شد.
در این نشست، دکتر توسلی به تبیین سازوکار و اهمیت سامانه‌های لیپیدی انتقال ژن (Lipid Nanoparticles) پرداخت و آن‌ها را به‌عنوان یکی از مؤثرترین فناوری‌های نوین در عرصه ژن‌درمانی، واکسن‌سازی و پزشکی بازساختی معرفی کرد.
وی در تشریح مفهوم ژن‌دلیوری (Gene Delivery) گفت: این فرایند شامل انتقال مواد ژنتیکی نظیر DNA، RNA یا اجزای سیستم CRISPR به سلول‌های هدف است تا امکان بیان ژن مطلوب یا خاموش‌سازی ژن‌های خاص فراهم شود. این فناوری نقشی کلیدی در درمان بیماری‌های ژنتیکی، طراحی واکسن‌های پیشرفته و پژوهش‌های زیست‌پزشکی دارد.
دکتر توسلی در ادامه با مقایسه وکتورهای ویروسی و غیر‌ویروسی افزود: هرچند وکتورهای ویروسی کارایی بالایی دارند، اما به دلیل چالش‌هایی چون پاسخ‌های ایمنی ناخواسته و دشواری تولید انبوه، استفاده از نانوذرات لیپیدی (LNPs) به‌عنوان جایگزینی ایمن‌تر و کارآمدتر مورد توجه فزاینده قرار گرفته است.
به گفته وی، تجربه موفق شرکت‌های فایزر و مدرنا در تولید واکسن‌های mRNA برای مقابله با کووید-۱۹، نقطه عطفی در گسترش کاربرد نانوذرات لیپیدی بود و نشان داد این فناوری می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در آینده درمان‌های مبتنی بر ژن ایفا کند.
دکتر توسلی در تشریح ساختار این نانوذرات توضیح داد:
«نانوذرات لیپیدی معمولاً از چهار جزء اصلی شامل لیپیدهای یونیزه‌شونده برای محافظت از محموله ژنتیکی و تسهیل فرار اندوزومی، لیپیدهای کمکی برای پایداری ساختار، کلسترول برای حفظ یکپارچگی غشا و لیپیدهای پگیله برای افزایش ماندگاری در گردش خون تشکیل می‌شوند.»
وی روش میکروفلوئیدیک را به‌عنوان شیوه استاندارد و صنعتی تولید LNPها معرفی کرد که در آن ترکیب دقیق لیپیدها و RNA منجر به تشکیل ذراتی همگن، پایدار و قابل کنترل می‌شود.
در بخش پایانی سخنانش، دکتر توسلی با اشاره به چند نمونه از داروهای تأییدشده مبتنی بر LNPها همچون
Onpattro (Patisiran) برای درمان آمیلوئیدوز ارثی و واکسن‌های Comirnaty و Spikevax برای کووید-۱۹ گفت:
«پیشرفت‌های مهندسی نانو و زیست‌فناوری، آینده‌ای روشن را برای این حوزه رقم زده است؛ به‌گونه‌ای که نسل‌های جدید نانوذرات لیپیدی می‌توانند با هدف‌گیری دقیق‌تر، سمیت کمتر و کارایی بالاتر، مسیر درمان بسیاری از بیماری‌های ژنتیکی، عفونی و حتی سرطان را هموار کنند.»
ارسال نظر