به گزارش روابط‌عمومی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران، ژورنال کلاب گروه فارماسیوتیکس با موضوع «استفاده از نانو پارتیکل های پلیمری در شیمی درمانی و دارورسانی به سلول های سرطانی
۱۷ آبان ۱۴۰۴ با ارائه‌ دکتر الناز رحیمی و با راهنمایی دکتر فرید درکوش، استاد این گروه، برگزار شد.

. مقدمه و چارچوب علمی ارائه

در آغاز، دکتر رحیمی به تشریح ضرورت استفاده از نانوذرات پلیمری در درمان سرطان پرداخت. وی توضیح داد که به دلیل جریان خون ضعیف، نفوذپذیری پایین و پاک شدن سریع داروهای آزاد در محیط تومور، نیاز به حامل‌های هدفمند و پایدار کاملاً محسوس است.
میسل‌های پلیمری—ساخته‌شده از کوپلیمرهای آمفی‌فیلیک با هسته آب‌گریز و پوسته آب‌دوست—می‌توانند دارو را درون هسته حفظ کرده و با پوششی مانند PEG از تخریب زودرس آن جلوگیری کنند.

۲. اصول فیزیکوشیمیایی، طراحی و ویژگی‌های کلیدی میسل‌ها

در ادامه، مفاهیم پایه‌ای شامل غلظت بحرانی تجمع (CMC)، نیروهای پایدارکننده، پارامترهای طراحی، و انتخاب بلوک‌های پلیمری مورد بحث قرار گرفت.
اهمیت مواردی مانند:

• CMC پایین برای پایداری در گردش خون

• PDI کمتر از ۰/۲ برای یکنواختی ذرات

• پتانسیل زتا نزدیک صفر برای کاهش اپسونیزاسیون

• بارگذاری بهینه (LC≈10%) و بازده بالا (EE≥80%)
• به‌عنوان معیارهای کلیدی یک فرمولاسیون موفق مطرح شد.

دکتر رحیمی همچنین به انتخاب بلوک‌های پلیمری هیدروفوب مانند PLA، PLGA و PCL و بلوک‌های هیدروفیل مثل PEG، POX و PSar اشاره کرد و اهمیت پلیمرهای حساس به محرک‌های زیستی (pH، ردوکس، ROS، آنزیم، دما) را در طراحی سیستم‌های هوشمند توضیح داد.

۳. مکانیسم‌های بارگذاری دارو و استراتژی‌های هدف‌گیری

وی در بخش بعد، به روش‌های بارگذاری دارو—فیزیکی (غیرکووالانسی) و شیمیایی (کووالانسی)—و تکنیک‌های تولید مانند دیالیز، نانو رسوب‌دهی و میکروفلوئیدیک اشاره کرد.

دو مسیر اصلی دارورسانی هدفمند تشریح شد:

الف) هدف‌گیری غیر فعال (EPR Effect)

تجمع انتخابی میسل‌ها به دلیل نفوذپذیری بالای عروق توموری و زهکشی لنفاوی ضعیف.

ب) هدف‌گیری فعال (Active Targeting)

با استفاده از لیگاندهایی مانند:
فولات، RGD، آبتامرها، آنتی‌بادی‌ها و HA برای اتصال اختصاصی به گیرنده‌های سلول‌های سرطانی.
دکتر رحیمی تأکید کرد که «تراکم لیگاند» عامل تعیین‌کننده در موفقیت این سیستم‌هاست.

۴. تعامل با ریزمحیط تومور (TME) و عملکرد درمانی

ریزمحیط اسیدی تومور، سطح بالای ROS، مقدار زیاد GSH، آنزیم‌های تخریبی و فشار میان‌بافتی بالا از دیگر موضوعات مطرح‌شده بودند. دکتر رحیمی توضیح داد که پلیمرهای هوشمند می‌توانند با پاسخ به این محرک‌ها، آزادسازی انتخابی دارو را فعال کنند.

در بخش فارماکوکینتیک و فارماکودینامیک نیز مواردی مانند:

• اندازه ذره و تأثیر آن بر مسیر دفع

• نیمه‌عمر پوشش‌های پلیمری

• شاخص‌های اثربخشی ضدتوموری (TGI، MST) توضیح داده شد.

. جمع‌بندی

به گفته‌ دکتر رحیمی، میسل‌های پلیمری ترکیبی از مهندسی شیمی، بیولوژی و فناوری‌نانو هستند که می‌توانند اثربخشی داروهای ضدسرطان را افزایش داده و عوارض سیستمیک را به‌طور چشمگیری کاهش دهند.
کلید موفقیت این نانوسیستم‌ها، طراحی هوشمند شامل:
CMC پایین، اندازه کنترل‌شده، پوشش خنثی، بارگذاری بهینه، پاسخ‌پذیری به محرک‌ها، و تلفیق هدف‌گیری فعال و غیرفعال است.