دکتر نوید روان: جریان فراپژوهش به عنوان حیطه‌ای بین رشته‌ای توانسته‌ است جایگاه ویژه‌ای در میان جامعه علمی پیدا کند

به گزارش روابط‌عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران دانشکده داروسازی، به همت پژوهشکده علوم دارویی و با همکاری حلقه علوم‌انسانی داروسازی و گروه سم‌شناسی و داروشناسی، ژورنال کلاب دکتر نوید روان، محقق پژوهشکده علوم دارویی دانشگاه علوم پزشکی تهران با موضوع " فرا پژوهش: چرا پژوهش بر پژوهش اهمیت دارد؟ " ۳ دی ۱۴۰۲ برگزار شد.

 

چکیده این ژورنال کلاب به شرح زیر است:

فرا پژوهش به‌اختصار به معنای پژوهش بر پژوهش است. به بیان دقیق‌تر فرا پژوهش حیطه بررسی نظری و انتقادی پژوهش است. فرا پژوهش البته به معنی بررسی تکنیکال پژوهش‌ها نیست. به طور مثال ارزیابی روایی و پایایی پرسش‌نامه‌های مورداستفاده در یک پژوهش یا ارزیابی کفایت و کارایی نرم‌افزار تحلیل داده‌ استفاده شده در یک پژوهش، در حیطه فرا پژوهش نمی‌گنجد. 

اما فرا پژوهش به‌عنوان حیطه‌ای نظری - انتقادی دقیقاً به چه جنس مسائلی می‌پردازد؟ در پاسخ باید گفت که فرا پژوهش به‌عنوان‌مثال می‌پرسد که چرا ما یافته‌های پژوهشی را از نظر آماری معنی‌دار می‌دانیم که P value کمتر از 0.05 و نه کمتر از یک عدد دیگر داشته باشد؟ یا فراتر از این چرا اکثر یافته‌های پژوهش‌های علمی اشتباه و یا اکثر پژوهش‌های علمی بی‌فایده‌اند؟

این دو جمله‌ اخیر ممکن است عجیب و تکان‌دهنده به نظر برسد؛ اما در واقع جریان مطالعاتی فرا پژوهش با مقاله تأثیرگذار جان یوآنیدس با عنوان "چرا اکثر یافته‌های مقاله‌های علمی اشتباه هستند؟ " آغاز شد. 

یوآنیدس، استاد بهداشت و اپیدمیولوژی در یونان و عضو موسسه تحقیقات بالینی و سیاست سلامت در دانشکده پزشکی بوستون آمریکا بود. او با طرح این پرسش اثرگذار راهی برای حیطه انتقادی فراپژوهش گشود و خود این نام را بر آن گذاشت.

در سال 2016 یک مطالعه پرسشنامه‌ای که در مجله نیچر منتشر شد رویکرد دانشمندان حیطه‌های مختلف علوم به بحران تکرار پذیری را بررسی کرد. بحران تکرار پذیری بعنوان یکی از مهمترین دغدغه‌های فراپژوهش، اشاره به این دارد که اکثر پژوهش‌های علمی اگر مجددا تکرار شوند نتایجی متفاوت از نتایج قبلی به دست می‌آید. 90 درصد شرکت‌کنندگان در این مطالعه از وجود بحران تکرار پذیری آگاه بودند و معتقد بودند که این بحران زیاد و قابل توجه است. این نتایج نشان می‌دهد که جریان فراپژوهش که از درون خود جامعه علمی آغاز شد تا چه اندازه توانسته است توجه جامعه علمی را به خود جلب کند.

در این ژورنال کلاب تلاش می‌شود مقاله مهم جان یوآنیدس که حاصل دو دهه تامل نظری او در حیطه فراپژوهش است به صورت تحلیلی مورد بررسی قرار گیرد. یوآنیدس در این مقاله می‌کوشد جنبه‌های مختلف فراپژوهش را نشان دهد و توضیح دهد چرا این حیطه برای پژوهشگران اهمیت دارد.  دسته‌بندی مسائل فراپژوهش توسط او به گونه‌ای انجام شده است که علاوه بر ارائه یک سیر تاریخ از جریان مطالعاتی فراپژوهش می‌تواند راه‌گشای پژوهش‌های بعدی در این حیطه باشد.