دکتر بهنام امیدی سراجر: سمیت سلولی از مهم‌ترین شاخص های ارزیابی بیولوژیکی در مطالعات آزمایشگاهی، فرآیند غربالگری و توسعه داروهای جدید است

به گزارش سینا رسانه دانشگاه علوم پزشکی تهران دانشکده داروسازی ژورنال کلاب دکتر بهنام امیدی سراجر دستیار تخصصی گروه سم‌شناسی و داروشناسی و با راهنمایی دکتر محمدحسین قهرمانی استاد گروه سم‌شناسی و داروشناسی دانشکده داروسازی تحت عنوان " آزمون‌های بررسی سمیت سلولی، مزایا و معایب و چالش‌ها"  یکشنبه ۵ آذر ۱۴۰۲ در ساختمان جدید داروسازی برگزار شد.

چکیده‌ای از این ژورنال کلاب به شرح زیر است:

سلول‌ها واحد ساختاری و عملکردی بدن موجودات زنده هستند که عملکرد موجودات تک‌سلولی و چندسلولی را کنترل و حفظ می‌کنند. فرایند تکثیر و تمایز سلولی از زمان جنین‌زایی تا تکوین و تکامل کل ارگانیسم از دوره جنینی تا آخر حیات میزبان نقش کلیدی ایفا می‌کند و با بازیافت سلول‌های قدیمی با سلول‌های جدید به نقش حیاتی خود در حفظ هومئوستاز بافت بالغ تداوم می‌بخشد. علاوه بر این، تکثیر غیرطبیعی سلولی نیز با بیماری‌های مختلف انسانی مانند سرطان، ناهنجاری‌های خودایمنی، اختلالات نورودژنراتیو و غیره مرتبط است؛ بنابراین، سنجش تکثیر و سمیت سلولی برای بررسی دقیق میزان تکثیر سلولی در شرایط برون‌تنی (in vitro) و درون‌تنی (in vivo) بسیار حائز اهمیت است. 

سمیت سلولی (Cytotoxicity) یکی از مهم‌ترین شاخص‌های ارزیابی بیولوژیکی در مطالعات آزمایشگاهی محسوب می‌شود که در مطالعات گسترده‌ای از جمله فرایند غربالگری و توسعه داروهای جدید و مواد شیمیایی موردتوجه محققان قرار گرفته است. در شرایط آزمایشگاهی، مواد شیمیایی مانند داروها سمیت سلولی متفاوتی از جمله تخریب غشای سلولی، مداخله در متابولیسم طبیعی سلول، جلوگیری از سنتز پروتئین و DNA، اتصال غیرقابل‌برگشت به گیرنده‌ها، تخلیه ذخایر ATP و دیگر اجزای سلولی حیاتی و غیره از خود به نمایش می‌گذارند.

در حال حاضر طیف گسترده‌ای از آزمون‌های سمیت سلولی در حوزه‌های سم‌شناسی و فارماکولوژی و دیگر علوم مختلف پزشکی مورداستفاده قرار می‌گیرد. طبقه‌بندی‌های مختلفی برای این سنجش‌ها وجود دارد مانند: Dye exclusion assays، Colorimetric assays ،Fluorometric assays،Luminometric assays ، Flow cytometric assays   

انتخاب روش مناسب در بین آزمون‌های مذکور به‌منظور دستیابی به نتایج دقیق و قابل‌اطمینان از اهمیت بسزایی برخوردار است. هنگام انتخاب آزمون سمیت سلولی و زنده‌مانی (Viability) سلولی برای استفاده در مطالعه، پارامترهای مختلفی باید در نظر گرفته شوند، مانند دردسترس‌بودن مواد و ابزار موردنیاز آزمایشگاهی، ترکیبات مورد آزمایش، مکانیسم عمل روش، حساسیت روش، هزینه، ایمنی، عدم تداخل با ترکیبات یا ماده‌های مورد آزمایش و غیره.

در این ژورنال کلاب، اطلاعاتی در مورد آزمون‌های سمیت سلولی و زنده‌مانی رایج آزمایشگاهی بیان شد، این آزمون‌ها در قالبی طبقه‌بندی‌شده تشریح و مزایا و معایب آن‌ها موردبحث قرار گرفت. به‌طورکلی هدف این جلسه راهنمایی و تبادل نظر با پژوهشگران علاقه‌مند به این موضوع برای انتخاب روش مناسب و آشنایی با چالش‌های موجود درباره تست‌های مرسومی که در مجموعه آزمایشگاهی دانشکده در حال اجرا هستند و انتخاب یک یا چند  آزمون مناسب برای مطالعات سمیت سلولی و معرفی آزمون‌ها و فناوری‌های نو و بادقت و حساسیت بیشتر نسبت به آزمون‌های قبلی است؛ همچنین در زمینه مطالعات کشت سلولی، پژوهشگران از طریق تأمین مواد و وسائل موردنیاز به اجرای این آزمون‌ها تشویق و ترغیب شوند و به نتایج بهتری نسبت به گذشته در مطالعات خود دست یابند.