دکتر مهسا باقری: درک دقیق ساختار لایه‌های غضروف مفصلی، کلید طراحی بایومتریال‌های هوشمندی است که می‌توانند آینده درمان استئوآرتریت را متحول کنند

به گزارش روابط‌عمومی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ ژورنال کلاب گروه زیست مواد دارویی ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۴ با عنوان " پیشرفت‌هایی در مهندسی بافت غضروف" به ارائه دکتر مهسا باقری دستیار تخصصی این گروه و راهنمایی دکتر مزدا ملک شاهی عضو هیئت‌علمی زیست مواد دارویی اختصاص یافت.

چکیده ژورنال کلاب دکتر باقری به شرح زیر است:

ساختار، آسیب و بازسازی غضروف مفصلی

غضروف مفصلی با ساختار لایه‌ای و بدون رگ‌های خونی، عملکرد مکانیکی مفصل را تضمین می‌کند:

منطقه سطحی: کندروسیت‌های متراکم و فیبرهای کلاژن موازی با سطح، مسئول لغزندگی و مقاومت کششی.

منطقه میانی: کندروسیت‌های گرد و پراکنده با آرایش تصادفی کلاژن؛ مقاوم در برابر فشار. منطقه عمیق: کندروسیت‌های ستونی و کلاژن عمودی؛ توزیع فشار و بیشترین مقاومت فشاری. لایه کلسیفیه: بافت معدنی که غضروف را به استخوان متصل کرده و مانع نفوذ خون به غضروف می‌شود.

استئوآرتریت (OA):شایع‌ترین بیماری تخریبی مفصل، همراه با تخریب پیش‌رونده غضروف. علائم: درد، سفتی، تورم، کاهش انعطاف‌پذیری، و خارهای استخوانی. شیوع جهانی: بالای ۷٪؛ در افراد بالای ۶۰ سال: ۱۰٪ مردان و ۱۸٪ زنان؛ در آمریکا شمالی: ۲۱.۶٪ بزرگسالان.

درمان‌های رایج OA: غیردارویی: ورزش‌درمانی و فیزیوتراپی دارویی: استامینوفن، NSAIDs، اوپیوئیدها جراحی: تعویض مفصل (TJR) در مراحل پیشرفته

روش‌های ترمیم غضروف: میکروفرکچرینگ پیوند استئوکندرال (اتولوگ/آلوژنیک) کاشت کندروسیت اتولوگ (ACI) این روش‌ها غالباً به تشکیل فیبروکارتیلاژ منجر می‌شوند، نه غضروف هیالین طبیعی.

مهندسی بافت غضروف: رویکردی نوین برای بازسازی بافت طبیعی با بهره‌گیری از سلول‌های بنیادی مزانشیمی، کندروسیت‌ها، فاکتورهای رشد و داربست‌های زیستی (scaffold).

ویژگی‌های مطلوب Scaffold: زیست‌سازگاری، قابلیت تخریب زیستی، زیست‌فعالی، تخلخل مناسب (۱۰۰-۳۰۰ میکرومتر)، استحکام مکانیکی مشابه بافت طبیعی.

بایو متریال‌ها: طبیعی (مانند کلاژن، کایتوزان): زیست فعال اما ضعیف مکانیکی سنتزی (پلیمرهای سنتزی): مقاوم ولی زیست‌سازگاری محدود ترکیبی: ادغام مزایای هر دو

مطالعه موردی (شی و همکاران): استفاده از چاپ زیستی سه‌بعدی با Bioink حاوی ژلاتین و فیبروئین ابریشم (SFG) نتایج آزمایشگاهی: افزایش تمایز کندروژنیک، بیان بالای کلاژن II، GAG و هیدروکسی پرولین نتایج درون‌زنده: کاهش التهاب، ترمیم مؤثر، بهبود خواص مکانیکی، بازسازی موفق ECM

جمع‌بندی: تحقق درمان مؤثر OA نیازمند همکاری میان‌رشته‌ای در حوزه‌های زیست‌مواد، سلول‌درمانی، مهندسی بافت و فناوری چاپ زیستی است. چالش اصلی، تقلید دقیق ساختار و عملکرد غضروف طبیعی است؛ اما پیشرفت‌های اخیر نویدبخش تحولی بنیادین در درمان بیماری‌های مفصلی هستند.