دکتر زینب نوری: اگزوزوم‌ها نانوحامل‌های امیدبخش در درمان سرطان محسوب می‌شوند

به گزارش سینا رسانه دانشگاه علوم پزشکی تهران دانشکده داروسازی، سمینار گروه فارماسیوتیکس ۱۱ دی ۱۴۰۲ با عنوان "Exosome for Cancer Theranostics" به ارائه دکتر زینب نوری دستیار تخصصی گروه فارماسیوتیکس اختصاص یافت.

 

چکیده سمینار کاربردی گروه فارماسیوتیکس به شرح زیر است: 

 

سرطان یک بیماری جدی و تهدید کننده زندگی است که سالانه موجب مرگ میلیون‌ها نفر در سراسر جهان می‌شود و عمدتاً به دلیل تشخیص دیرهنگام یا استراتژی‌های درمانی محدود رخ می‌دهد. با وجود مداخلات درمانی از جمله جراحی، شیمی‌درمانی و رادیوتراپی، عود مجدد و متاستاز از دلایل اصلی مرگ ناشی از سرطان محسوب می‌شود. 

اگزوزوم‌ها وزیکول‌های خارج سلولی هستند که توسط انواع مختلف سلول‌ها تولید می‌شوند و به طور گسترده در مایعات فیزیولوژیکی توزیع می‌شوند.  اگزوزوم‌ها اندازه ذره‌ای بین ۳۰ تا ۲۰۰ نانومتر دارند و حاوی پروتئین‌، لیپید، اسیدهای نوکلئیک و سایر محصولات جانبی متابولیک هستند که شرایط فیزیولوژیک سلول منشأ خود را نشان می‌دهند. 

 

اگزوزوم‌ها به‌عنوان نانوذرات اندوژن طبیعی بدن ایمونوژنیسیته کم، زیست سازگاری بالا و پایداری مناسب در سیستم گردش خون دارند. تمایل ذاتی اگزوزوم‌ها به هدف‌گیری سلول‌های خاص به‌ویژه سلول‌های توموری از یک سو و برداشت بیشتر آن‌ها توسط سلول‌های توموری در مقایسه با نانوذرات سنتتیک از سوی دیگر می‌تواند در آینده نزدیک آن‌ها را به حامل‌های نسل جدید داروهای ضدسرطان تبدیل کند.

اگزوزوم‌ها از یک غشای لیپیدی دولایه ساخته شده‌اند و توسط اکثر سلول‌های بدن ترشح می‌شوند و در مایعات بیولوژیک بدن یافت می‌شوند. محتویات اگزوزوم‌ها مشابه سلولی است که از آن منشأ گرفته‌اند و می‌توانند در تشخیص بیماری‌های مختلف از جمله سرطان استفاده شوند. همچنین اگزوزوم‌ها این قابلیت را دارند که به‌عنوان حامل طبیعی استفاده شوند و از آنها برای تحویل داروهای ضدسرطان استفاده شود. همچنین اگزوزوم‌هایی که از سلول‌های ایمنی و سلول‌های توموری منشأ می‌گیرند می‌توانند باعث فعال‌سازی ایمنی ضد توموری شوند. 

 

نتایج استفاده از اگزوزوم‌ها به‌عنوان سامانه‌های دارورسانی نوین در درمان تومورهای مقاوم به عوامل شیمی‌درمانی بسیار امیدبخش بوده است. هم چنین، مشخص شده است که اگزوزوم‌ها مولکول‌های خاصی را به سلول‌های گیرنده منتقل می‌کنند و می‌توانند باتوجه‌به ویژگی‌های سلول‌هایی که از آن منشأ گرفته‌اند، به بافت‌های هدف مختلف برسند، و به آنها امکان بالقوه‌ای در مورد هدف‌گیری انتخابی می‌دهد. 

مطالعات نشان داده‌اند اگزوزوم‌هایی که از سلول‌های توموری منشأ می‌گیرند حاوی آنتی‌ژن‌هایی هستند که به سلول‌های ایمنی منتقل می‌کنند و باعث القای ایمنی ضد تومور می‌شوند و می‌توانند کاندید مناسبی برای واکسن‌های ضد تومور باشند. علاوه بر کاربرد اگزوزوم‌ها در درمان سرطان، لیپیدها، پروتئین‌ها و اسیدهای نوکلئیک منتقل شده توسط اگزوزوم‌ها می‌توانند به‌عنوان نشانگرهای زیستی بالقوه برای تشخیص و پیش‌آگهی سرطان در نظر گرفته شوند.

بنابراین اگزوزوم‌ها این قابلیت را دارند که هم برای تشخیص و هم برای درمان سرطان استفاده شوند و باتوجه‌به موارد فوق، اگزوزوم‌ها به‌عنوان وسایل حمل‌ونقل ایده‌آل برای کاربردهای ترانوستیک در حال ظهور هستند.